Jeśli mimo stosowania enzymów trzustkowych dziecko z mukowiscydozą nadal ma tłuste stolce oraz bóle brzucha, istnieje kilka możliwych przyczyn i kierunków dalszego postępowania. Taka sytuacja zawsze powinna być szczegółowo omówiona z lekarzem prowadzącym w ośrodku leczenia mukowiscydozy, ale poniżej przedstawiam najczęstsze powody i działania, które warto rozważyć.
Niewystarczająca dawka enzymów trzustkowych
Jedną z najczęstszych przyczyn utrzymujących się tłustych stolców mimo leczenia enzymami jest zbyt niska dawka enzymów w stosunku do ilości tłuszczu spożywanego w diecie. Dawka enzymów powinna być dopasowana indywidualnie do masy ciała i zawartości tłuszczu w posiłku, a nie do wieku dziecka. Zdarza się też, że potrzeby rosną wraz z wiekiem i zmianą diety, dlatego dawkowanie powinno być regularnie weryfikowane. Objawy niedostatecznego trawienia tłuszczów to m.in. tłuste, jasne, cuchnące stolce, ból brzucha, wzdęcia, słaby przyrost masy ciała.
Nieprawidłowy sposób podawania enzymów
Enzymy muszą być podawane w sposób zgodny z zaleceniami – zwykle na początku posiłku lub jego pierwszej części. Jeśli dziecko je bardzo długo lub dzieli posiłek na wiele małych porcji, konieczne może być podanie części dawki również w trakcie lub na końcu posiłku. Kapsułki z minimikrosferami (np. Kreon) nie powinny być rozgryzane ani kruszone, a jeśli dziecko nie umie ich połknąć, można otworzyć kapsułkę i podać zawartość z przecierem owocowym – ale tylko takim, który ma niskie pH (np. jabłkowym), by nie inaktywować enzymów.
Zbyt szybki pasaż jelitowy lub współistniejący stan zapalny
Ból brzucha i tłuste stolce mogą być również objawem zespołu DIOS (niedrożności dystalnego odcinka jelita cienkiego), szczególnie jeśli dziecko ma napadowy ból w okolicy podbrzusza i prawo-dolnego kwadrantu, z towarzyszącymi zaparciami. Może też dojść do przewlekłego stanu zapalnego jelit, który upośledza wchłanianie i powoduje podobne objawy – w takiej sytuacji wykonuje się badania stolca, poziomu kalprotektyny, czasem również endoskopię.
Nadmierna kwaśność treści żołądkowej (niskie pH)
Enzymy trzustkowe są bardzo wrażliwe na niskie pH – działają najlepiej w środowisku lekko zasadowym. Jeśli treść żołądkowa jest zbyt kwaśna (co może się zdarzyć u dzieci z refluksem lub nadmiernym wydzielaniem kwasu), enzymy mogą ulec inaktywacji zanim dotrą do dwunastnicy. W takich przypadkach lekarz może zalecić dodatkowe leczenie – np. inhibitory pompy protonowej (IPP) – które podwyższają pH i poprawiają skuteczność enzymów.
Inne choroby współistniejące
U dzieci z mukowiscydozą mogą występować również inne choroby przewodu pokarmowego, które wpływają na trawienie i wchłanianie: celiakia, nietolerancje pokarmowe (np. laktozy), SIBO (przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego). Wymagają one specjalistycznej diagnostyki i leczenia, ale objawy mogą się nakładać na objawy niewydolności trzustki.
Co warto zrobić?
- Skontaktować się z ośrodkiem mukowiscydozy w celu omówienia objawów i ewentualnej korekty leczenia.
- Zanotować dokładnie liczbę i charakter stolców, sposób podawania enzymów, rodzaj i ilość tłuszczu w diecie.
- Zbadać masę ciała i jej przyrost – niedobór masy ciała może wskazywać na nieoptymalne wchłanianie.
- Wykonać badania laboratoryjne zlecone przez lekarza (np. poziom witamin A, D, E, kalprotektyna, elastyaza w kale).
- Nie zmieniać dawki enzymów na własną rękę bez konsultacji z lekarzem.
Tłuste stolce i ból brzucha u dziecka z mukowiscydozą mimo enzymów trzustkowych to ważny sygnał, że konieczna jest dalsza diagnostyka i ewentualna modyfikacja terapii. Często wystarczy korekta dawki lub sposobu podania enzymów, ale czasem potrzebna jest ocena gastroenterologiczna, dodatkowe badania i leczenie współistniejących problemów. Kluczowa jest ścisła współpraca z zespołem w poradni mukowiscydozy, który może przeprowadzić odpowiednią ocenę i wprowadzić skuteczne działania terapeutyczne.