Tak, u pacjentów z mukowiscydozą może występować nietrzymanie moczu (inaczej: inkontynencja moczu), zwłaszcza wysiłkowe nietrzymanie moczu. To zjawisko nie jest jednak powszechnie znane wśród pacjentów i ich rodzin, mimo że w praktyce klinicznej może dotyczyć znacznego odsetka chorych – zarówno kobiet, jak i mężczyzn, choć częściej obserwuje się je u dziewcząt i kobiet z CF.
Mechanizmy i przyczyny nietrzymania moczu w mukowiscydozie
Wysiłkowe nietrzymanie moczu u osób z mukowiscydozą jest najczęściej konsekwencją przewlekłego kaszlu oraz wzmożonego ciśnienia śródbrzusznego, które działają destrukcyjnie na mięśnie dna miednicy. Wieloletni, przewlekły, intensywny kaszel – charakterystyczny dla przebiegu mukowiscydozy – prowadzi do osłabienia struktur wspierających cewkę moczową i pęcherz. Dochodzi do zaburzeń funkcji zwieraczy oraz mięśni miednicy mniejszej, co skutkuje mimowolnym wyciekiem moczu podczas kaszlu, śmiechu, kichania czy aktywności fizycznej.
Do dodatkowych czynników ryzyka należą:
- zmniejszona masa ciała i osłabienie mięśniowe (w tym mięśni posturalnych i mięśni dna miednicy),
- częste zaostrzenia infekcji płucnych,
- przewlekła obturacyjna choroba płucna z hiperinflacją,
- przewlekłe zaparcia (wpływają na wzrost ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej),
- u kobiet – poród siłami natury.
Skala problemu
Dane literaturowe sugerują, że wysiłkowe nietrzymanie moczu może dotyczyć nawet 30–50% dziewcząt i kobiet z mukowiscydozą w wieku powyżej 10–12 lat. U chłopców i mężczyzn jest rzadziej diagnozowane, ale również może występować, zwłaszcza przy ciężkiej obturacji oskrzeli i dużym nasileniu kaszlu. Problem często pozostaje niezdiagnozowany z powodu wstydu lub przekonania, że jest to „normalna” konsekwencja przewlekłego kaszlu.
Znaczenie kliniczne i jakość życia
Nietrzymanie moczu w CF wpływa negatywnie na jakość życia, komfort psychiczny, relacje społeczne oraz aktywność fizyczną. Może również wpływać na zaniechanie fizjoterapii oddechowej, szczególnie ćwiczeń związanych z dużym wysiłkiem wydechowym, jak np. huffing czy ćwiczenia PEP, jeśli pacjent obawia się przecieku moczu w trakcie ich wykonywania.
Możliwości leczenia i profilaktyki
Zarówno profilaktyka, jak i leczenie nietrzymania moczu powinny być elementem kompleksowej opieki nad pacjentem z mukowiscydozą. Kluczowe działania to:
- regularne wzmacnianie mięśni dna miednicy (ćwiczenia Kegla, biofeedback),
- fizjoterapia uroginekologiczna,
- edukacja pacjentów i opiekunów – przełamywanie tabu wokół problemu,
- leczenie objawowe w cięższych przypadkach (np. farmakoterapia, czasem zabiegowe),
- ocena funkcji urologicznej w ośrodku CF, zwłaszcza przy występowaniu problemów z oddawaniem moczu, infekcjami dróg moczowych czy nawrotowym pieczeniem.
Nietrzymanie moczu w mukowiscydozie jest częstym, choć niedostatecznie omawianym powikłaniem tej choroby. Zasługuje na włączenie do rutynowej oceny stanu zdrowia pacjentów z CF, szczególnie tych po okresie pokwitania. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiednich działań fizjoterapeutycznych pozwala znacząco poprawić komfort życia i skuteczność leczenia podstawowej choroby.