Codzienna higiena i pielęgnacja PEG-a
Gastrostomia odżywcza (PEG) to zabiegowe wytworzenie sztucznego połączenia żołądka ze skórą, umożliwiającego podawanie pokarmu i leków bezpośrednio do żołądka. U chorych na mukowiscydozę, szczególnie tych z poważnymi problemami z odżywianiem, wyniszczeniem lub istotnym zaburzeniem funkcji trzustki, jest to ważny element leczenia żywieniowego.
Każdego dnia należy dbać o czystość skóry wokół gastrostomii. Zalecane jest przemywanie okolicy PEG-a czystą wodą z mydłem lub dedykowanym preparatem, delikatnie osuszając miejsce miękkim, jednorazowym ręcznikiem. Warto obserwować, czy nie pojawiają się oznaki podrażnienia, zaczerwienienia, wysięku, nieprzyjemnego zapachu lub bólu, które mogą być wczesnym sygnałem powikłań. Raz dziennie dobrze jest delikatnie obrócić rurkę PEG-a (jeśli typ gastrostomii na to pozwala), by zapobiegać wrastaniu rurki w tkanki. Stosowanie jałowego opatrunku wokół miejsca wprowadzenia nie jest zazwyczaj wymagane, jeśli nie ma wysięku, ale może być zalecane w początkowych dniach po założeniu lub w przypadku skłonności do podrażnień.
Ważna jest regularna kontrola drożności PEG-a – po każdym karmieniu przepłucz rurkę odpowiednią ilością czystej wody (u dorosłych najczęściej ok. 30-50 ml). Niedrożność, wywołana przez gromadzenie się resztek pokarmowych lub leków, może prowadzić do poważnych problemów i konieczności interwencji medycznej. W codziennej opiece ważne jest także odpowiednie zabezpieczenie końcówki PEG-a, by nie doszło do przypadkowego wysunięcia lub uszkodzenia rurki.
Ryzyko powikłań związanych z PEG-iem
PEG, jak każda ingerencja w ciało, niesie ryzyko powikłań. Najczęstsze to:
- Podrażnienia skóry: Skóra wokół gastrostomii może być zaczerwieniona, obrzęknięta lub swędząca, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po założeniu. Powodem jest mechaniczne drażnienie przez rurkę lub wyciek treści żołądkowej. Należy wówczas szczególnie zadbać o delikatną higienę, częstsze osuszanie skóry, można rozważyć stosowanie kremów barierowych (nie zawsze są zalecane, zależnie od ośrodka i lekarza prowadzącego).
- Infekcje: Miejsce wprowadzenia rurki PEG-a to potencjalna droga wnikania bakterii. Objawy zakażenia to nasilone zaczerwienienie, bolesność, obrzęk, ropny wysięk, gorączka. Jeśli pojawiają się takie symptomy, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
- Przerost ziarniny: Czasami w miejscu wprowadzenia gastrostomii pojawia się przerost tkanki ziarninowej (czerwona, krwawiąca, łatwo drażniąca się narośl). Nie jest to powikłanie groźne, ale może wymagać miejscowego leczenia (np. preparatami przyspieszającymi gojenie, azotanem srebra).
- Zarośnięcie lub zatkanie rurki: Niedrożność może wynikać z nieprawidłowego płukania rurki, stosowania gęstych odżywek lub podawania leków w niewłaściwej postaci. Zaleca się podawanie rozdrobnionych leków, jeśli są przystosowane do takiego podawania, i każdorazowe płukanie rurki po podaniu leków i pokarmów.
- Wysunięcie PEG-a: W razie przypadkowego wysunięcia gastrostomii wymagana jest szybka interwencja lekarska (okno czasowe na ponowne wprowadzenie to zwykle kilka godzin), bo dojście do żołądka może się bardzo szybko zamknąć.
Profilaktyka powikłań
Profilaktyka obejmuje przede wszystkim codzienną dbałość o czystość i obserwację miejsca wprowadzenia PEG-a. Wszelkie zmiany wyglądu skóry lub dyskomfort należy zgłaszać lekarzowi. Nie powinno się samodzielnie usuwać lub przepychać zatkanej rurki ostrymi narzędziami. Dla osób z mukowiscydozą, z racji zaburzeń odporności oraz przewlekłych infekcji, niezwykle ważne jest zachowanie wysokiego standardu higieny.
Współpraca z zespołem specjalistów
Opieka nad PEG-iem powinna być częścią regularnych wizyt u dietetyka, gastrologa lub pielęgniarki środowiskowej. W razie wątpliwości dotyczących podawanych preparatów odżywczych, formy leków czy pielęgnacji, warto konsultować się z ośrodkiem leczenia mukowiscydozy. Wielodyscyplinarny zespół zadba nie tylko o bezpieczeństwo odżywiania, ale i o profilaktykę powikłań.