Tak, życie z immunosupresją po przeszczepie płuc wymaga od pacjenta dużej świadomości i stosowania się do określonych zasad na co dzień. Celem jest zminimalizowanie ryzyka infekcji, na które organizm ze sztucznie osłabioną odpornością jest znacznie bardziej narażony. Konieczne jest bardzo staranne unikanie zakażeń oraz przestrzeganie ścisłych zaleceń żywieniowych.
Wpływ na codzienne życie i ryzyko infekcji
Leki immunosupresyjne, niezbędne do zapobiegania odrzuceniu przeszczepionego narządu, osłabiają cały układ odpornościowy. Oznacza to, że organizm ma trudności ze zwalczaniem nie tylko groźnych patogenów, ale także tych, które dla zdrowej osoby są niegroźne (tzw. infekcje oportunistyczne).
Pacjent musi bardzo uważać na infekcje. Wiąże się to z koniecznością wprowadzenia trwałych zmian w codziennym funkcjonowaniu:
- Higiena osobista: Podstawą jest rygorystyczna i częsta higiena rąk (mycie wodą z mydłem, stosowanie płynów dezynfekcyjnych), zwłaszcza po powrocie do domu, kontakcie ze zwierzętami czy przed posiłkami. Ważna jest też dbałość o higienę jamy ustnej.
- Unikanie tłumów i osób chorych: W pierwszych miesiącach po przeszczepie, a w okresach wzmożonych infekcji (jesień-zima) także później, zaleca się unikanie dużych skupisk ludzkich, takich jak centra handlowe, kina czy komunikacja publiczna. Należy bezwzględnie unikać kontaktu z osobami przeziębionymi, z grypą, opryszczką, ospą wietrzną czy innymi chorobami zakaźnymi.
- Noszenie maseczki ochronnej: W miejscach publicznych, a zwłaszcza w placówkach opieki zdrowotnej, noszenie maseczki jest standardowym zaleceniem.
- Czystość w domu: Pacjent powinien unikać prac, które niosą ryzyko zakażenia, np. grzybami pleśniowymi. Obejmuje to prace w ogrodzie, sprzątanie piwnic, strychów, gołębników czy nawet przesadzanie kwiatów doniczkowych (w ziemi mogą bytować grzyby, np. Aspergillus). Należy dbać o czystość klimatyzacji i nawilżaczy powietrza.
- Zwierzęta domowe: Kontakt ze zwierzętami jest możliwy, ale wymaga zachowania ostrożności. Należy unikać sprzątania kuwet czy klatek (ryzyko toksoplazmozy od kotów), a po każdym kontakcie z pupilem dokładnie myć ręce.
- Szczepienia: Pacjent i jego najbliższe otoczenie powinni regularnie przyjmować szczepienia przeciwko grypie. Pacjentowi po przeszczepie nie wolno podawać szczepionek zawierających żywe wirusy.
Restrykcje żywieniowe – Dieta “niskobakteryjna”
Dieta pacjenta po przeszczepie ma dwa główne cele: zapobieganie infekcjom pokarmowym oraz unikanie interakcji z lekami i minimalizowanie ich skutków ubocznych (takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy problemy z nerkami).
Pacjent musi unikać pewnych pokarmów, które niosą wysokie ryzyko zakażenia bakteryjnego, wirusowego lub grzybiczego. Podstawowe zasady diety to:
- Zakaz spożywania surowych i niedogotowanych produktów:
- Mięso i ryby: Bezwzględnie zakazany jest tatar, sushi, steki “krwiste” czy wędzone na zimno ryby (np. łosoś). Każde mięso i ryba muszą być poddane pełnej obróbce termicznej (gotowanie, pieczenie, duszenie).
- Jaja: Należy unikać surowych jaj pod każdą postacią (kogel-mogel, domowy majonez, tiramisu z surowymi żółtkami). Jajka muszą być gotowane na twardo.
- Unikanie niepasteryzowanych produktów mlecznych: Należy wybierać tylko mleko, jogurty i sery z mleka pasteryzowanego.
- Zakaz spożywania serów pleśniowych: Sery typu camembert, brie, roquefort czy oscypek są zabronione.
- Ostrożność z warzywami i owocami:
- Wszystkie warzywa i owoce, nawet te obrane ze skórki (jak banany czy cytrusy), muszą być bardzo dokładnie umyte przed spożyciem.
- Należy unikać surowych kiełków oraz sałatek i surówek z niepewnych źródeł (np. w restauracjach, gotowych mieszanek).
- Higiena przygotowywania posiłków: Konieczne jest używanie osobnych desek do krojenia surowego mięsa i warzyw, dbanie o czystość w kuchni oraz spożywanie świeżo przygotowanych potraw (unikanie odgrzewania jedzenia, które stało kilka dni).
Interakcje z lekami
Niektóre produkty mogą wchodzić w groźne interakcje z lekami immunosupresyjnymi (zwłaszcza z inhibitorami kalcyneuryny, takimi jak takrolimus czy cyklosporyna), zmieniając ich stężenie we krwi.
Bezwzględnie zakazane jest spożywanie grejpfrutów i soków grejpfrutowych! Podobne działanie mogą wykazywać niektóre inne owoce cytrusowe (pomelo, gorzkie pomarańcze), a także granaty, karambola czy żurawina. Zawsze należy to konsultować z lekarzem transplantologiem.
Podsumowując, życie po przeszczepie to “nowa normalność”, która wymaga od pacjenta dużej samodyscypliny i odpowiedzialności. Jednak przestrzeganie tych zasad pozwala na bezpieczne, aktywne i długie życie z nowym narządem.