Monitorowanie skuteczności enzymów trzustkowych u osób chorych na mukowiscydozę to proces złożony, który wymaga uwzględnienia wielu wskaźników klinicznych i laboratoryjnych. Prawidłowo dobrana dawka enzymów powinna zapewniać optymalne trawienie tłuszczów, białek i węglowodanów, co przekłada się na dobre wchłanianie składników odżywczych, prawidłowy przyrost masy ciała oraz zmniejszenie objawów ze strony przewodu pokarmowego.
Jak rozpoznać, że dawka enzymów jest odpowiednia w mukowiscydozie?
Najważniejsze oznaki skutecznego działania enzymów trzustkowych to:
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała i jej systematyczny wzrost u dzieci
Stabilna masa ciała, prawidłowy wskaźnik BMI (dla wieku i wzrostu), brak utraty wagi lub niedożywienia wskazują, że wchłanianie składników odżywczych jest wystarczające. U dzieci dodatkowo ocenia się harmonijny wzrost i przyrost obwodu głowy. - Prawidłowy wygląd stolców
Przy dobrze dobranej dawce enzymów stolce są uformowane, brązowe, bez zapachu zjełczałego tłuszczu, nie pływają w toalecie i nie są nadmiernie obfite. Brak w nich widocznych resztek niestrawionego pokarmu i tłuszczu. Tłuszczowe, błyszczące, cuchnące, trudne do spłukania stolce sugerują niewystarczające wchłanianie i wymagają korekty dawki enzymu. - Brak wzdęć, gazów i bólów brzucha
Prawidłowa dawka enzymów ogranicza fermentację w jelitach, a tym samym zmniejsza produkcję gazów, redukuje uczucie rozdęcia brzucha i ból. - Dobre samopoczucie i apetyt
Pacjenci czują się lepiej, mają lepszy apetyt i są bardziej aktywni, jeśli trawienie i wchłanianie przebiega prawidłowo. - Wskaźniki laboratoryjne
W badaniach można oceniać poziomy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), ponieważ ich niedobór może wskazywać na niepełne wchłanianie tłuszczu mimo suplementacji enzymami. Dodatkowo można wykonać analizę stolca na zawartość tłuszczu, elastazy w kale (jako wskaźnik funkcji trzustki) czy testy absorpcji tłuszczu.
Jak często i czym monitorować skuteczność?
Monitoring odbywa się podczas każdej wizyty kontrolnej w poradni mukowiscydozy. Należy wtedy przeprowadzić:
- dokładny wywiad dotyczący wyglądu i częstotliwości stolców, dolegliwości brzusznych,
- ocenę przyrostów masy ciała i wzrostu,
- analizę dzienniczka żywieniowego (jeśli prowadzony),
- ocenę parametrów laboratoryjnych (wit. A, D, E, K; albuminy, poziom tłuszczu w kale),
- w razie wątpliwości – konsultację z dietetykiem lub gastroenterologiem.
Uwaga na nadmiar enzymów
Nadmierne dawki enzymów (szczególnie powyżej 10 000 j. lipazy/kg mc./dzień) mogą prowadzić do powikłań, np. zwłóknienia okrężnicy (fibrosing colonopathy), zaparć, bólu brzucha, a także zaburzeń gospodarki purynowej (np. hiperurykemii). Dlatego dawkowanie musi być prowadzone zgodnie z zaleceniami lekarza i dostosowane do ilości spożywanego tłuszczu w każdym posiłku i przekąsce.
Odpowiednia dawka enzymów trzustkowych powinna zapewniać komfort jelitowy, brak objawów niedoboru witamin, prawidłowy rozwój fizyczny i dobre samopoczucie chorego. Najlepszą metodą monitorowania ich skuteczności jest uważna obserwacja stolców, masy ciała, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego oraz badania kontrolne prowadzone regularnie w ośrodku mukowiscydozy.