Operacja przeszczepu płuc u pacjentów z mukowiscydozą to złożona procedura chirurgiczna, która ma na celu zastąpienie obu zniszczonych płuc nowymi, zdrowymi płucami od dawcy. Jest to metoda z wyboru, szczególnie u chorych z przewlekłymi, lekoopornymi zakażeniami układu oddechowego, dla których dalsze leczenie zachowawcze nie przynosi już efektów.
Przeszczepienie jednego czy obu płuc?
U pacjentów z mukowiscydozą przeszczepienie obu płuc (ang. double lung transplantation, DLuTx) jest obecnie standardową procedurą i wykonuje się ją w zdecydowanej większości przypadków – aż w 97,65% transplantacji u dorosłych pacjentów na świecie. Przeszczepienie tylko jednego płuca (ang. single lung transplantation, SLuTx) jest zarezerwowane dla wyjątkowych sytuacji klinicznych, na przykład po wcześniejszym chirurgicznym usunięciu jednego płuca (pneumonektomii).
Dodatkowo, u dzieci i drobnych dorosłych, którzy długo czekają na odpowiedniego dawcę, możliwe jest przeszczepienie tylko płatów płucnych (ang. lobar lung transplantation), co czasem odbywa się od żywych dawców – jednak w Polsce ta forma transplantacji nie jest stosowana.
Czas trwania operacji i dostęp chirurgiczny
Operacja przeszczepu płuc może trwać od kilku do kilkunastu godzin, w zależności od stanu pacjenta, wybranej techniki chirurgicznej, warunków anatomicznych i obecności ewentualnych powikłań.
Stosowane są trzy główne typy dostępu chirurgicznego:
- Sternotomia pionowa – polegająca na przecięciu mostka wzdłużnie. Umożliwia zastosowanie krążenia pozaustrojowego (CPB).
- Dwie torakotomie przednie – czyli dwa cięcia w okolicy piątych żeber, najczęściej stosowane, zapewniają dobre dojście do płuc i są bardziej estetyczne.
- Cięcie typu “clam-shell” – najbardziej inwazyjna opcja, zapewniająca najlepszy wgląd do jam opłucnowych i osierdzia, ale wiążąca się z największą utratą krwi i bólem pooperacyjnym.
Wybór dostępu zależy od doświadczenia zespołu chirurgicznego, anatomii pacjenta oraz konieczności ewentualnego wspomagania krążeniowo-oddechowego (CPB lub ECMO).
Przebieg operacji i znaczenie czasu
Przeszczep płuc odbywa się w sposób sekwencyjny – czyli jedno płuco jest przeszczepiane po drugim. To podejście jest bezpieczniejsze i daje lepsze wyniki u pacjentów z CF, ponieważ pozwala uniknąć krzyżowego zakażenia przeszczepionego płuca przez drugie, jeszcze nieusunięte. Kluczowe jest operowanie w tzw. oknie transplantacyjnym – czyli wtedy, gdy pacjent jest wystarczająco chory, by uzasadniać przeszczep, ale jeszcze w stanie klinicznym pozwalającym na przeprowadzenie zabiegu z akceptowalnym ryzykiem.