Rola białka w diecie chorego na mukowiscydozę (CF)
W przypadku mukowiscydozy białko odgrywa szczególnie ważną rolę w codziennej diecie chorego — znacznie większą niż u osób zdrowych. Wynika to ze specyficznych zaburzeń metabolicznych i trawiennych, które pojawiają się w przebiegu choroby, a także ze zwiększonych potrzeb regeneracyjnych organizmu narażonego na przewlekły stan zapalny, infekcje, a często także na niedożywienie i zwiększoną utratę masy mięśniowej.
Dlaczego chore osoby potrzebują więcej białka?
U chorych na CF występuje szereg mechanizmów prowadzących do zwiększonego zapotrzebowania na białko:
- Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki powoduje niedostateczne trawienie i wchłanianie składników odżywczych, w tym aminokwasów. Enzymy trzustkowe (w tym proteazy) nie są wytwarzane lub aktywowane w odpowiedniej ilości, co prowadzi do ubytków białkowych.
- Stany zapalne i infekcje oskrzelowo-płucne nasilają katabolizm mięśniowy — organizm zużywa więcej białka do produkcji cytokin, immunoglobulin, elementów strukturalnych komórek i mediatorów zapalnych.
- Zwiększone zapotrzebowanie metaboliczne związane z przewlekłym wysiłkiem oddechowym (np. duszność, tachypnoë) oraz z procesem gojenia się uszkodzonego nabłonka dróg oddechowych.
- Zaburzenia wzrastania u dzieci i młodzieży z CF wymagają dodatkowej podaży białka, nie tylko do podtrzymania funkcji organizmu, ale również do budowy tkanek.
- Częste zaostrzenia choroby prowadzące do hospitalizacji i dalszego spadku masy ciała, szczególnie beztłuszczowej masy mięśniowej (lean body mass), co należy rekompensować w diecie.
Ile białka powinien spożywać chory?
Według zaleceń klinicznych, ilość białka w diecie chorego na CF powinna być większa niż u osób zdrowych. Zazwyczaj rekomenduje się:
- 1,5–2,0 g białka na każdy kilogram masy ciała na dobę, w zależności od wieku, stanu odżywienia, przebiegu choroby i obecności powikłań (np. cukrzycy CFRD).
U dzieci i młodzieży podaż białka powinna być dostosowana także do tempa wzrastania i indywidualnych potrzeb rozwojowych. U dorosłych dodatkowo należy uwzględnić obecność sarkopenii i ryzyko niedożywienia.
Źródła białka w diecie chorego na CF
Zaleca się różnicowanie źródeł białka. Powinny dominować:
- Pełnowartościowe źródła zwierzęce: mięso, jaja, ryby, mleko i produkty mleczne, a także odżywki wysokobiałkowe dedykowane chorym z CF (np. nutridrinki).
- Źródła roślinne: rośliny strączkowe, tofu, nasiona, orzechy, produkty pełnoziarniste — stanowią uzupełnienie diety i źródło nie tylko białka, ale też błonnika i mikroskładników.
- Preparaty farmaceutyczne: w przypadkach niedoborów, niedożywienia lub po hospitalizacji — mogą być zalecane odżywki białkowe, hydrolizaty białkowe lub suplementy aminokwasów.
Należy pamiętać, że zwiększoną podaż białka należy zawsze łączyć z prawidłową substytucją enzymatyczną (enzymy trzustkowe) – bez niej białko nie zostanie skutecznie strawione i przyswojone.
Monitorowanie stanu odżywienia
Regularna ocena:
- masy ciała i BMI,
- beztłuszczowej masy ciała (np. przez bioimpedancję),
- parametrów biochemicznych (albumina, prealbumina, całkowite białko),
- a także stanu mięśniowego (siła chwytu, wytrzymałość fizyczna)
jest kluczowa dla oceny skuteczności podaży białka u chorego na CF.
U osób chorych na mukowiscydozę białko pełni rolę nie tylko budulca, ale też komponentu aktywnej obrony immunologicznej i narzędzia odbudowy uszkodzonych tkanek. Zapotrzebowanie na białko jest wyraźnie wyższe niż u osób zdrowych i musi być zaspokajane systematycznie w ramach codziennego jadłospisu i/lub suplementacji. Właściwe spożycie białka, w połączeniu z kontrolą enzymatyczną i monitorowaniem odżywienia, jest kluczowe dla wydłużenia życia i poprawy jego jakości u pacjentów z CF.