W leczeniu mukowiscydozy (CF, cystic fibrosis) antybiotykoterapia odgrywa kluczową rolę w kontroli przewlekłych zakażeń dróg oddechowych, które prowadzą do progresji choroby i uszkodzenia płuc. Antybiotyki są stosowane w różnych formach: doustnej, dożylnej oraz wziewnej — w zależności od stanu klinicznego pacjenta, rodzaju i wrażliwości patogenu oraz miejsca infekcji.
Najczęściej stosowane antybiotyki w mukowiscydozie
Antybiotyki doustne
Doustne antybiotyki są stosowane głównie w leczeniu zaostrzeń o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu oraz w leczeniu podtrzymującym. Najczęściej stosowane to:
- Azytromycyna – makrolid, stosowany długoterminowo jako lek o działaniu immunomodulującym i przeciwzapalnym, zwłaszcza u pacjentów zakażonych Pseudomonas aeruginosa.
- Amoksycylina z kwasem klawulanowym – w infekcjach wywołanych przez bakterie Gram-dodatnie i niektóre Gram-ujemne.
- Trimetoprim z sulfametoksazolem – stosowany w zakażeniach wywołanych przez Staphylococcus aureus, zwłaszcza MRSA.
- Ciprofloksacyna – fluorochinolon aktywny wobec Pseudomonas aeruginosa, ale z ograniczonym zastosowaniem u dzieci ze względu na ryzyko artropatii.
- Doksycyklina – rzadziej stosowana, ale przydatna w infekcjach MRSA i niektórych nietypowych bakteryjnych zakażeniach.
Antybiotyki dożylne
Dożylne antybiotyki są zarezerwowane dla ciężkich zaostrzeń, hospitalizacji oraz pacjentów z zaawansowaną chorobą płuc. Stosuje się je często w terapii skojarzonej (dwulekowej) przeciwko Pseudomonas aeruginosa. Najczęściej używane to:
- Ceftazydym – cefalosporyna III generacji aktywna wobec P. aeruginosa.
- Cefepim – cefalosporyna IV generacji o szerokim spektrum działania.
- Meropenem i imipenem – karbapenemy stosowane w zakażeniach opornych.
- Tobramycyna i amikacyna – aminoglikozydy stosowane w skojarzeniu z β-laktamami.
- Piperacylina z tazobaktamem – penicylina szerokowidmowa z inhibitorem β-laktamaz.
- Kolistyna (kolistymetat sodowy) – stosowana dożylnie w opornych infekcjach wywołanych przez Pseudomonas.
Antybiotyki wziewne
Antybiotyki wziewne są powszechnie stosowane w leczeniu przewlekłych zakażeń dróg oddechowych, zwłaszcza przez Pseudomonas aeruginosa, ze względu na możliwość uzyskania wysokiego stężenia leku w miejscu zakażenia przy minimalnych działaniach ogólnoustrojowych. Najczęściej stosowane wziewnie to:
- Tobramycyna – najczęściej stosowany aminoglikozyd, dostępny w postaci ampułek do nebulizacji oraz suchych inhalatorów.
- Kolistyna (colistimethate sodium) – często stosowana alternatywnie lub naprzemiennie z tobramycyną.
- Aztreonam lysinate (Cayston) – monobaktam o działaniu przeciwko Pseudomonas, dostępny w postaci preparatu wziewnego.
- Lewofloksacyna (Quinsair) – fluorochinolon wziewny dopuszczony do stosowania u dorosłych pacjentów z przewlekłym zakażeniem P. aeruginosa.
Uwagi praktyczne
- Dobór antybiotyku powinien być poprzedzony oceną wyników posiewów plwociny i antybiogramu.
- Terapie wziewne są stosowane cyklicznie (np. 28 dni on/28 dni off).
- Przewlekła antybiotykoterapia (np. azytromycyna) wymaga kontroli działań niepożądanych (np. wydłużenia QT).
- Zakażenia MRSA, Burkholderia cepacia complex czy Stenotrophomonas maltophilia wymagają indywidualnego podejścia i często wielolekowych schematów.
W mukowiscydozie strategia antybiotykoterapii opiera się na dynamicznej ocenie klinicznej i mikrobiologicznej, ze szczególnym uwzględnieniem przewlekłych zakażeń Pseudomonas aeruginosa oraz Staphylococcus aureus. Leczenie powinno być dostosowane indywidualnie do pacjenta, a preferowane formy podaży (wziewna, doustna, dożylna) zależą od ciężkości infekcji, dostępności leków i stanu płuc chorego.