Główne wskazania do rozważenia gastrostomii obejmują:
- Przewlekłe niedożywienie i spadek masy ciała:
Utrzymująca się masa ciała poniżej 10. percentyla u dzieci lub BMI <18,5 kg/m² u dorosłych (lub <21 kg/m² w przypadku ciężkiej choroby płuc), mimo intensywnego leczenia dietetycznego, suplementacji doustnej i stosowania enzymów trzustkowych, stanowi sygnał do wprowadzenia żywienia dojelitowego przez PEG. Niedobór masy ciała jest czynnikiem ryzyka szybkiego pogorszenia funkcji płuc i pogorszenia rokowania. - Postępująca niewydolność oddechowa:
U pacjentów z zaawansowaną chorobą oskrzelowo-płucną, u których wysiłek związany z jedzeniem pogarsza stan oddechowy, PEG pozwala na odciążenie organizmu i jednoczesne zapewnienie odpowiedniego wsparcia energetycznego, zwłaszcza w godzinach nocnych. - Brak apetytu lub trudności w spożywaniu posiłków:
Chorzy z ciężkimi zaostrzeniami, przewlekłymi infekcjami, refluksem żołądkowo-przełykowym lub dysfagią mogą nie być w stanie spożywać wystarczającej ilości pokarmów. PEG zapewnia niezależność od apetytu i komfortową możliwość podaży diety przemysłowej lub żywienia domowego. - Przygotowanie do przeszczepienia płuc:
U pacjentów oczekujących na przeszczepienie płuc stan odżywienia jest jednym z ważnych kryteriów kwalifikacyjnych. PEG może być stosowany w celu szybkiego uzupełnienia niedoborów przed zabiegiem.
Kiedy nie zakłada się PEG-a?
Za przeciwwskazania uznaje się przede wszystkim:
- brak zgody pacjenta lub opiekunów,
- niestabilny stan ogólny (np. ciężkie zaostrzenie CF, niestabilna cukrzyca związana z mukowiscydozą – CFRD),
- ciężkie zaburzenia krzepnięcia,
- brak współpracy chorego,
- przeciwwskazania techniczne (np. deformacje anatomiczne, masywne zmiany w przewodzie pokarmowym).
Czas i organizacja decyzji
Decyzję o założeniu PEG-a powinien podejmować zespół wielodyscyplinarny w ośrodku leczenia mukowiscydozy, z udziałem pulmonologa, gastrologa, dietetyka, psychologa i pielęgniarki specjalizującej się w opiece nad chorymi na CF. Ważnym elementem jest również edukacja pacjenta i rodziny, zarówno przed zabiegiem, jak i w okresie adaptacji do żywienia przez gastrostomię.
PEG nie powinien być traktowany jako „ostatnia deska ratunku”, lecz jako narzędzie terapeutyczne, które odpowiednio wcześnie zastosowane może znacząco poprawić stan odżywienia, komfort życia i funkcję płuc u chorego na mukowiscydozę. Jego zastosowanie szczególnie korzystne okazuje się u dzieci i młodzieży, gdzie wpływa na harmonijny rozwój fizyczny i mniejsze ryzyko hospitalizacji z powodu zaostrzeń płucnych.