Podwyższony poziom kalprotektyny w kale u pacjenta z mukowiscydozą może świadczyć o toczącym się stanie zapalnym w obrębie przewodu pokarmowego, zwłaszcza jelit. Kalprotektyna to białko należące do rodziny S100, wydzielane głównie przez neutrofile w odpowiedzi na zapalenie błony śluzowej jelita. Jest stabilnym markerem stanu zapalnego i powszechnie wykorzystywana w diagnostyce nieswoistych chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. U pacjentów z mukowiscydozą może wskazywać na kilka istotnych procesów klinicznych:
- Nasilony stan zapalny jelit związany z samą mukowiscydozą: Zaburzenia funkcji CFTR w przewodzie pokarmowym powodują zwiększoną lepkość śluzu, zaburzenia mikrobioty jelitowej i miejscowe stany zapalne. Przewlekły stan zapalny jelit może być subkliniczny, ale skutkuje podwyższeniem poziomu kalprotektyny.
- DIOS (Distal Intestinal Obstruction Syndrome): Zespół zaburzenia drożności jelita krętego może prowadzić do podwyższenia kalprotektyny, ponieważ towarzyszy mu miejscowy stan zapalny, retencja treści jelitowej i aktywacja neutrofili.
- Zakażenia lub nadmierna kolonizacja patogenami jelitowymi: Kalprotektyna wzrasta również w odpowiedzi na infekcje bakteryjne (np. Clostridioides difficile), grzybicze lub nadmierne namnażanie się bakterii w jelicie cienkim (SIBO – small intestinal bacterial overgrowth), co nie jest rzadkością u pacjentów z CF.
- Nietolerancje pokarmowe i zmiany w diecie: U niektórych pacjentów, szczególnie dzieci, podwyższony poziom kalprotektyny może być również przejściowy i związany z reakcją zapalną na składniki diety, np. nietolerancję laktozy lub białka mleka krowiego, choć jest to mniej specyficzne.
- Rzadziej – współistniejąca nieswoista choroba zapalna jelit (IBD): U części pacjentów z mukowiscydozą może dojść do rozwoju choroby Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. W takich przypadkach kalprotektyna jest istotnym markerem monitorowania aktywności choroby i odpowiedzi na leczenie.
Warto podkreślić, że pojedynczy wynik podwyższonej kalprotektyny nie daje podstaw do jednoznacznego rozpoznania konkretnej jednostki chorobowej, ale powinien skłonić do dalszej diagnostyki – w tym oceny objawów klinicznych (ból brzucha, wzdęcia, biegunki, zaburzenia wchłaniania), badań obrazowych (USG, rezonans magnetyczny), a w niektórych przypadkach kolonoskopii i biopsji.
W praktyce klinicznej u pacjenta z CF z utrzymującą się wysoką kalprotektyną, lekarz może również zadecydować o modyfikacji leczenia – np. zastosowaniu probiotyków, antybiotykoterapii celowanej, a także intensyfikacji terapii enzymatycznej lub diety.